Communicatie

Communicatie via lichaamstaal:
Een eerste indruk maak je maar één keer !

Het eerste (visuele) contact is veelal bepalend voor het verloop van een verdere kennismaking en/of (arbeids)relatie. Gedurende de eerste minuten bepalen de eerste indrukken en observaties wat voor relatie er zal groeien uit dit contact.

Het zal duidelijk zijn dat de eerste indruk niet alleen bepaald wordt door iemand zijn fysieke uiterlijk, kleding en verzorging, maar zeker ook door houding, uitstraling en lichaamstaal. Verschillende onderzoekers schatten dat minstens 70% van de communicatie tussen mensen door middel van stemklank en lichaamstaal plaatsvindt.

Lichaamstaal is een zeer essentieel onderdeel van de alledaagse communicatie. Iedereen maakt er gebruik van tijdens werk, opleiding en in de vrije tijd.

Het is zelfs niet eens mogelijk om met anderen in contact te treden zonder lichaamssignalen af te geven.

Lichaamstaal vindt veelal onbewust plaats en wordt vaak even onbewust waargenomen en geïnterpreteerd. Toch beïnvloedt de uitwerking van non-verbale communicatie in grote mate het verloop van de contacten die we met anderen aangaan.
Als medewerkers zich meer bewust worden van hun eigen lichaamstaalgebruik en dat van anderen draagt dit bij tot verbetering van de communicatie op velerlei gebied.

Bij communicatie is er sprake van tweerichtingsverkeer. Dit wil zeggen dat de ontvanger ook zender is. De ontvanger reageert namelijk altijd op de zender.

Watzlavick schreef in zijn boek ‘de pragmatische aspecten van de menselijke communicatie’ dat het niet mogelijk is om niet te communiceren.
Als je niets zegt, dan laat je nog wel iets blijken door middel van lichaamstaal. Het maakt groot verschil of je de ander aankijkt of niet, of je grote afstand aanhoudt of kleine. Zelfs je afwezigheid, je zwijgen of je uitblijvende antwoord geven een boodschap aan de ander.
Communicatie kan bewust, maar ook onbewust plaatsvinden.

Inhoudsniveau en betrekkingsniveau.

Bij de communicatie op inhoudsniveau gaat het om het overdragen van concrete inhoudelijke informatie. Op betrekkingsniveau gaat het er om hoe een boodschap moet worden opgevat, en hoe de verhoudingen zijn tussen de betrokkenen in een relatie. Vaak wordt tegelijkertijd een boodschap op inhoudsniveau en op betrekkingsniveau gegeven.

De communicatie op betrekkingsniveau bestaat uit de volgende drie aspecten:
– 1 Het expressieve aspect,
– 2 Het relationele aspect,
– 3 Het appellerende aspect.

* 1 Het expressieve aspect zegt iets over de manier van uitdrukken van de zender, en de indruk die dit op de ontvanger maakt: maakt hij een deskundige indruk of is het een leek? Komt hij betrouwbaar over? Is hij vriendelijk of onvriendelijk? Heeft hij de tijd, of is hij onrustig en lijkt hij haast te hebben? Is hij persoonlijk of afstandelijk? Is hij brutaal en arrogant of juist beleefd?

* 2 Het relationele aspect zegt iets over hoe de ontvanger de relatie en de verhoudingen met de zender ziet: is de positie van de zender gelijkwaardig, hoger of ondergeschikt? Schat de ontvanger intelligentie van de zender hoog of laag in? Is de ontvanger waarderend of geringschattend ten opzichte van de zender? Is de ontvanger belangstellend of onverschillig?

* 3 Bij het appellerende aspect gaat het er om dat de inhoud van de boodschap door de ontvanger wordt uitgevoerd. De boodschap kan dan op verschillende manieren worden overgebracht: bevelend, vragend, verzoekend, smekend of informerend.

Vaak wordt de inhoud van de boodschap met woorden uitgedrukt en de betrekking met behulp van lichaamstaal. Vooral de intonatie en de mimiek spelen hierbij een grote rol. Non-verbale communicatie communiceert over de verbale communicatie. Bij twijfel over de waarheid van de boodschap of de oprechtheid van de spreker wordt aan de non-verbale communicatie meer geloof gehecht dan aan de verbale communicatie.

Zeven functies van de non-verbale communicatie:

1. Herhaling van hetgeen verbaal is medegedeeld:
tegelijkertijd ja zeggen en knikken, de weg uitleggen en wijzen
2. Vervanging van de verbale communicatie:
ja knikken, nee schudden, vragende gezichtsuitdrukking, embleemgebaren
3. Tegenspreken van de verbale communicatie:
iets bevestigen maar daarbij twijfelend het hoofd schudden of de schouders ophalen
4. Affectieve (gevoelsmatige) ondersteuning van het gesproken woord:
bezorgde frons of bemoedigend schouderklopje
5. Informatie over de onderlinge relatie:
glimlachen, oogcontact, aanraken, afstand, lichaamshouding
6. Beklemtonen van de verbale communicatie:
wijzen met een priemende vinger in de lucht als u een beschuldiging uit of met luide toon verwijten maken en driftig op tafel slaan
7. Structureren en reguleren van de verbale communicatie:
de punten en komma’s van de gesproken zinnen (hummen, aankijken en wegkijken, spreekpauzes en ondersteunende handgebaren)

Basisemoties

Sommige mensen hebben het idee dat anderen altijd wel aan hun gezichtsuitdrukking kunnen zien hoe ze zich precies voelen. De gezichtsuitdrukking speelt inderdaad een belangrijke rol bij het herkennen van emoties maar toch blijken we niet elke gezichtsuitdrukking even goed te kunnen interpreteren.

Darwin beschreef al in 1872 in zijn boek: The Expression of the Emotions in Man and Animals over het bestaan van enkele universele uitingen van emoties door middel van de mimiek. Paul Ekman, professor psychologie aan de universiteit van Californië deed later uitgebreide onderzoekingen naar gezichtsuitdrukkingen van de mens en bevestigde de volgende zes basisemoties:

– boosheid
– vreugde
– verdriet
– angst
– afschuw
– verrassing

Voor het interpreteren van andere gevoelens zoals jaloezie, tevredenheid, onzekerheid, schuldgevoel, spijt, achterdocht, teleurstelling, wantrouwen, enzovoorts hebben we meer informatie nodig dan alleen de gezichtsuitdrukking.

Bronvermelding: Frank van Marwijk – lichaamstaal.nl